ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
Το Α/Γ ΛΕΣΒΟΣ, με Κυβερνήτη τον Πλωτάρχη Ε.Χανδρινό , απέπλευσε την 22:00 από τις Κεχριές για την Αμμόχωστο της Κύπρου, στις 13 Ιουλίου 1974, μεταφέροντας προσωπικό και υλικά της ΕΛΔΥΚ σε εκτέλεση προγραμματισμένου πλού . Η ώρα που υπολογιζόταν να φθάσει στην Κύπρο ήταν 7 το πρωί της 17ης Ιουλίου. Την 09:00 της 15/7 και ενώ το πλοίο ευρίσκετο εν πλώ, ο Κυβερνήτης επληροφορήθη από το ραδιόφωνο, την εκδήλωση πραξικοπήματος εναντίον του Μακαρίου και ότι ο Αρχιεπίσκοπος ήταν νεκρός.
Ο Χανδρινός συνέχισε τον πλούν του προς την Κύπρο, με σύμφωνη γνώμη του Αρχηγείου Ναυτικού (ΑΝ) ,το οποίο ενέκρινε τις προθέσεις του. Το μεσημέρι της 16/7 και ενώ το Α/Γ ευρίσκετο νοτίως της Λεμεσού, έλαβε διαταγή από το ΑΝ να κινηθεί προς τον όρμο Λάρδο (Λίνδος) της Ρόδου. Η διαταγή αυτή ακυρώθηκε την επομένη και εδόθη νέα διαταγή να κατευθυνθεί αμέσως προς στην Αμμόχωστο .
Το Α/Γ ΛΕΣΒΟΣ έφθασε στο λιμάνι της Αμμοχώστου την 19η Ιουλίου, 5 το απόγευμα, αλλά δεν εκφόρτωσε πυρομαχικά, γιατί όπως ανέφερε ο αρμόδιος Αξιωματικός της ΕΛΔΥΚ δεν ήταν απαραίτητα, επειδή από πρόσφατες επιχειρήσεις είχε περισυλλέγει μεγάλη ποσότητα όπλων και πυρομαχικών. Εν τω μεταξύ, δύο Αξιωματικοί της Ειρηνευτικής Δυνάμεως, είχαν τοποθετηθεί, -για πρώτη φορά- στον καταπέλτη του πλοίου προς έλεγχο του εκφορτούμενου υλικού..!
Την ίδια ημέρα, 19/7/1974 , στις 6 το απόγευμα, το αρματαγωγό ΛΕΣΒΟΣ απέπλευσε από την Αμμόχωστο με 450 άνδρες οπλίτες και αξιωματικούς της ΕΛΔΥΚ, για επαναπατρισμό.
ΤΟ ΑΡΜΑΤΑΓΩΓΟ (Α/Γ) ΛΕΣΒΟΣ ΚΑΙ Η ΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΙΣΒΟΛΗ
Στις 20/7/1974 το πρωί ο Κυβερνήτης έμαθε από την Κυπριακή ραδιοφωνία την Τουρκική επιθετική ενέργεια και την αποβάση όπως και την κήρυξη γενικής επιστρατεύσεως, από την Κυπριακή και την Ελληνική Κυβέρνηση.
Το πλοίο , στις 9 και 20 το πρωί, και ενώ έπλεε προς την Ελλάδα , διετάχθη με απόρρητο σήμα του ΑΝ να κατευθυνθεί στη Λεμεσσό, για να αποβιβάσει την δύναμη της ΕΛΔΥΚ που επαναπατριζόταν. Το πλοίο την ώρα αυτή ήταν 40 ναυτικά μίλλια νοτιοδυτικά από την Πάφο, και γιά τον λόγο αυτό, η διαταγή αυτή άλλαξε και εδόθη νέα, να πλεύσει στην Πάφο και να αποβιβάσει το προσωπικό της ΕΛΔΥΚ εκεί . Έτσι στις 2 το μεσημέρι το πλοίο αποβίβασε τους οπλίτες της ΕΛΔΥΚ ,που τόσο μεγάλη ανάγκη είχε η Κύπρος, στο λιμάνι της Πάφου
Ο έφεδρος λοχίας Δ. Πλέσσας θυμάται: "O επικεφαλής αξιωματικός μας, αντισυνταγματάρχης Στραυρουλόπουλος, μας ζήτησε όταν αποβιβαστούμε στη Πάφο, για το ηθικό των Κυπρίων να τους πούμε ότι είμαστε ελληνικός στρατός που δήθεν ήρθε από την Ελλάδα. Πράγματι, κάναμε μια θεαματική απόβαση με σχοινιά και ΑΒΑΚ, ενώ τα πυροβόλα του αρματαγωγού κατέρριψαν τον μιναρέ του Τζαμιού στον τουρκοκυπριακό θύλακα".
Ο Διοικητής της Εθνοφρουράς Πάφου στις 2 και 15, ζήτησε από τον Κυβερνήτη του αρματαγωγού Ελευθέριο Χανδρινό , να προσβάλει με το πυροβολικό του πλοίου, το φρούριο της Πάφου τον θύλακα Μούτταλου, στον οποίο ήταν συγκεντρωμένες μεγάλες Τουρκικές δυνάμεις (δύο τάγματα), με άριστο εξοπλισμό. Ο Ε.Χανδρινός δεν γνώριζε, λόγω σιγής ασυρμάτου, αν ήδη υπήρχε εμπλοκή της Ελλάδος με την Τουρκία και φαινότανε να σκέπτεται τι έπρεπε να πράξει.
Μετά από μία σύντομη εκτίμηση της καταστάσεως αποφάσισε την προσβολή των στόχων που του υπεδείχθησαν, με τον διαθέσιμο οπλισμό του πλοίου (πυροβόλα Bofors 40L70 των 40mm), τον οποίον είχαν επανδρώσει και οπλίτες της ΕΛΔΥΚ, γιά την πληρέστερη προετοιμασία και εκτέλεση του βομβαρδισμού.
Επί δύο συνεχείς ώρες, το πυροβόλα του Α/Γ ΛΕΣΒΟΣ σφυροκόπησαν με επιτυχία τον θύλακα (με περίπου 900-950 βλήματα των 40 ΜΜ), ενώ είχε ξεκινήσει και η επίθεση από ξηράς με αποτέλεσμα να εξουδετερωθεί πλήρως ο τουρκικός θύλακας (οι Τούρκοι ύψωσαν λευκές σημαίες). Η πόλη της Πάφου είχε διασωθεί !
Όπως αναφέρει ο κυβερνήτης πλωτάρχης Ελ. Χανδρινός , στο πολεμικό ημερολόγιο του αρματαγωγού (ημερομηνία. 23.12.1974) :
«Επί του θέματος της εκτελέσεως βολής εναντίον των τουρκοκυπριακών θέσεων, πλέον των όσων αναφέρθησαν, έχω να προσθέσω ότι από την στιγμήν που διετάχθην όπως αναστρέψω δια Πάφον, εθεώρησα ότι το πλοίον συμμετείχεν, αδιακρίτως εάν έφερε Ελληνικήν Σημαίαν, ενεργώς εις οιονδήποτε είδος επιχειρήσεων, είτε αμυντικών, είτε επιθετικών, ελάμβανον χώραν επί της νήσου ή πέριξ αυτής» .
«..Περαίνων την εν λόγω έκθεσιν, επιθυμώ να αναφέρω ότι, ως διαπίστωσα, το ηθικόν του Έλληνος, η ψυχραιμία και η τόλμη αυτού, ευρίσκεται εις υψηλόν βαθμόν. Δεν θα ήτο υπερβολή να αναφέρω ότι άπαντες οι επιβαίνοντες του πλοίου Αξιωματικοί, Υπαξιωματικοί και Οπλίται εν ουδεμία περιπτώσει απώλεσαν το θάρρος των και την πίστιν των προς τα ιδεώδη της φυλής. Ιδιαιτέρως εσημείωσα το θάρρος των επαναπατριζομένων οπλιτών του Σ.Ξ, οίτινες καίτοι είχαν συνειδητοποιήσει ότι επέστρεφον εις τας οικίας των, με έξαλλον ενθουσιασμόν και αλλαλαγμούς χαράς, εδέχθησαν την, απο του στόματός μου, πληροφορίαν περί της επανόδου των εις την Κύπρον, προς ενίσχυσιν των μαχομένων αδελφών των, εναντίον των εχθρών του γένους».
ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΤΟΥ Α/Γ ΛΕΣΒΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Το Α/Γ ΛΕΣΒΟΣ, μετά τον βομβαρδισμόν, απέπλευσε από την Πάφο ,με προορισμό τον Ναύσταθμον Σαλαμίνος. Ο Κυβερνήτης, Πλωτάρχης Ε. Χανδρινός , ορθώς εκτιμήσας τον κίνδυνο προσβολής από την Τουρκική Αεροπορία ,ακολούθησε νότια-νοτιοδυτική πορεία προς τις Αιγυπτιακές ακτές, αντί προς δυσμάς προς την Ρόδον, παραπλανώντας τους Τούρκους που είχαν ήδη εξέλθει προς αναζήτησή του.
Την πορεία αυτή ετήρησε επί 6-ωρο περίπου και τα μεσάνυχτα, όταν το πλοίο ευρίσκετο 60 ν.μ νότια της Κύπρου, έστρεψε επί πορείας 270 μοιρών(δυτικά). Το πλοίο συνέχισε την τακτική τήρησης σιγής ασυρμάτου μέχρι την 03:30 ώραν, όταν λόγω αιφνίδιου θανάτου του μοναδικού επιβαίνοντος πολιτικού υπαλλήλου Δαμιανού Μιχαήλ, οδηγού περονοφόρου οχήματος του ΝΣ, απαιτήθηκε η αναφορά του συμβάντος στο ΑΝ. Από εκείνη την ώρα, το πλοίο ανέφερε τακτικά το στίγμα του στο ΑΝ.
Το Α/Γ ΛΕΣΒΟΣ κατέπλευσε στη Σητεία Κρήτης και μετά σύντομον παραμονήν εκεί ,απέπλευσε για τον Ναύσταθμόν Σαλαμίνος ( ΝΣ ).
Η ΚΑΤΑΒΥΘΙΣΗ ΤΟΥ ΤΟΥΡΚΙΚΟΥ ΑΝΤIΤΟΡΠΙΛΛΙΚΟΥ KOCATEPE (D 354)
Τις πρωινές ώρες της Κυριακής 21 Ιουλίου 1974, τρία τουρκικά αντιτορπιλλικά, το «Κοτσάτεπε» (τύπου Γκίρινγκ-Φραμ ΙΙ, Κυβερνήτης Αντιπλοίαρχος Γκιουβέν Ερκαγιά ) και δύο ,τύπου Γκίρινγκ-Φραμ Ι, το «Μ.Φεβζί Τσακμάκ» και το «Αντάτεπε» (Κυβερνήτης Αντιπλοίαρχος Ριζά Νουρ Οντζού ), εβομβάρδιζαν στόχους της ακτής, προστατεύοντας τα αποβατικά σκάφη και παρέχοντας πυρά υποστηρίξεως στα αποβατικά τμήματα πεζικού που επιχειρούσαν ήδη στην ακτή ,στην περιοχή της Κυρήνειας, στη βόρεια ακτή της Κύπρου.
Στις 10.00 ,το Τουρκικό Επιτελείο στην Άγκυρα σήμανε προς τα τρία Αντιτορπιλλικά τις γεωγραφικές συντεταγμένες μίας Ελληνικής νηοπομπής, η οποία έπλεε κατευθυνόμενη προς Κύπρο! Η Ελληνική νηοπομπή αυτή ,κατά τους τούρκους ,αποτελείτο από 8 έως 9 μεταγωγικά γεμάτα στρατό και υλικό και συνοδεύονταν από πολεμικά πλοία. Το σήμα έλεγε προς τα τουρκικά Αντιτορπιλλικά ότι «μπορούσαν να επιτεθούν».Τα τρία Αντιτορπιλικά με διοικητή τον Πλοίαρχο Ιρφάν Τινάζ , ο οποίος επέβαινε στο «Αντάτεπε», σταμάτησαν τον επάκτιο βομβαρδισμό και κατευθύνθηκαν προς τα δυτικά, κατά μήκος της βόρειας Κυπριακής ακτής. Τα τουρκικά Αντιτορπιλλικά θα έπρεπε να επιτεθούν και να καταστρέψουν μόνο πλοία πού έφεραν την Κυπριακή σημαία. Ενώ τα πλοία της νηοπομπής, εάν έφεραν την Ελληνική σημαία, έπρεπε πρώτα να διαταχθούν να αναστρέψουν και να εγκαταλείψουν την περιοχή. Βύθισή τους θα γινόταν μόνο αν δεν συμμορφώνονταν με την διαταγή αυτή. Οι κανόνες αυτοί δεν τηρήθηκαν και με νεώτερη διαταγή διετάσσοντο να ανοίξουν πυρ κατά παντός πλοίου (Ελληνικού ή Κυπριακού) που έπλεε στην απαγορευμένη περιοχή, χωρίς προειδοποίηση !
Σύμφωνα με πληροφορίες από τα αεροσκάφη αναγνωρίσεως, η Ελληνική νηοπομπή απετελείτο από 11 εμπορικά πλοία συνοδευόμενα από 9 πολεμικά πλοία εκ των οποίων 5 είναι βαρέα αντιτορπιλλικά κλάσεως Fletcher , τύπου "ΛΟΓΧΗ" ...
Λίγο αργότερα, νέα περιγραφή της νηοπομπής θα αναφέρει ότι αποτελείται από 9 αποβατικά σκάφη και 5 συνοδά πολεμικά, χωρίς αναφορά του είδους τους.
Τα 3 τουρκικά αντιτορπιλικά έφθασαν στις 12 στο ακρωτήριο Αρβανίτης, το δυτικώτερο σημείο της Βόρειας Κυπριακής ακτής και έστρεψαν προς νότο για να έλθουν σε οπτική επαφή με την υποτιθέμενη Ελληνική νηοπομπή.
Οι τούρκοι αξιωματικοί ανέφεραν επίθεση από τρία ελληνικά περιπολικά και ότι βύθισαν δύο! Βέβαια δεν υπήρχαν περιπολικά στην περιοχή . Η δε μόνη ναυτική απώλεια που είχε αναφερθεί μέχρι στιγμής ήταν της κυπριακής τορπιλλακάτου Τ3 του ήρωος υποπλοιάρχου Ε.Τσομάκη που είχε βυθισθεί αύτανδρη τα ξημερώματα της προηγουμένης ,από αεροσκάφη έξω από το λιμάνι της Κυρήνειας - δηλαδή περισσότερο από 60 μίλλια ανατολικά από το αναφερόμενο σημείο επιθέσεως και 31 ώρες ενωρίτερα - όταν προσπάθησε να επιτεθεί στα σκάφη της αποβάσεως. Παραλλάσσοντας το ακρωτήριο Αρβανίτης και παίρνοντας πορεία προς το νότο ούτε τα ραντάρ των Αντιτορπιλλικών ούτε οι οπτήρες στις γέφυρές τους μπόρεσαν να διακρίνουν κάποια νηοπομπή. Μόνο μετά από επίμονη έρευνα εντόπισαν 3 εμπορικά πλοία.
Το τουρκικό επιτελείο διέταξε τα αντιτορπιλλικά του να διατάξουν την «ελληνική νηοπομπή»! να αναστρέψει και σε περίπτωση μη συμμορφώσεως να την βυθίσουν.
Τα αντιτορπιλλικά ζήτησαν από τα αναγνωριστικά αεροσκάφη να εκτελέσουν άλλη μία πτήση επάνω από την περιοχή και να αναφέρουν ό,τι έβλεπαν. Τα αναγνωριστικά διεπίστωσαν ότι ήταν εμπορικά που δεν είχαν καμμιά σχέση με νηοπομπή. Η Άγκυρα όμως ήθελε επειγόντως μία σημαντική ναυτική επιτυχία και αποφάσισε να επιτεθεί με την αεροπορία της.
Στις 13.30, η ανύπαρκτη «ελληνική νηοπομπή»! , ανύποπτη έπλεε προς τα ανατολικά.
Στις 14.15, τρία σμήνη της τουρκικής αεροπορίας, από συνολικά 48 αεροσκάφη, οπλισμένα με βλήματα ΑSM και βόμβες είχαν απογειωθεί . Ήταν τα σμήνη 181 από την Αττάλεια, 141 από το Μουρτενέ και 111 από το Εσκί Σεχήρ. Και θα επετίθεντο κατά της «ελληνική νηοπομπής» !
Στις 15.00 το πρώτο σμήνος εντόπισε 3 πολεμικά πλοία Τα τρία τουρκικά αντιτορπιλλικά, δηλαδή.
Στις 15.05 τα αεροσκάφη επετέθησαν με ρουκέτες. Τα πολεμικά πλοία ανταπάντησαν με σφοδρά αντιαεροπορικά πυρά. Η κατάσταση θαλάσσης και αέρος ήταν σχετικά μέτρια ζωηρεύοντας λίγο, σιγά-σιγά. Πρώτο το «Κοτσάτεπε» δέχθηκε πλήγμα από ρουκέτα που κατέστρεψε το ΚΠΜ (κέντρο πληροφοριών μάχης).Είναι εξαιρετικά δύσκολο να διακρίνεις τα χαρακτηριστικά σήματα ενός αεροσκάφους που κινείται με 900 χλμ. την ώρα. Και βέβαια ακόμη δυσκολώτερο, σχεδόν αδύνατο θα έλεγε κανείς, όταν αυτό εφορμά εναντίον σου εκτοξεύοντας ρουκέτες. Πάντως, αυτά τα επιτιθέμενα αεροσκάφη ήταν τύπων με τους οποίους οι ΗΠΑ εξόπλιζαν όλους τους συμμάχους των περιλαμβανομένης και της Ελλάδας. Ανεξάρτητα όμως, από όλα αυτά οι οπτήρες του «Αντάτεπε» κατόρθωσαν να δουν και να επαληθεύσουν τα τουρκικά σήματα των αεροσκαφών. Η Άγκυρα ειδοποιήθηκε με ραδιοτηλέφωνο, ότι τα επιτιθέμενα αεροσκάφη ήταν, πιθανώς, τουρκικά.
Η μελετημένη κίνηση του Πλωτάρχου Ε.Χανδρινού ΠΝ, να κινηθεί, όπως περιγράψαμε, έξω από την περιοχή επιχειρήσεων, διέσωσε το πλοίο του, δημιούργησε, τέτοια σύγχυση στο Τουρκικό Γενικό Επιτελείο και στο πολεμικό ναυτικό των Τούρκων και στην αεροπορία, ώστε να βυθισθεί από τουρκικά πυρά το Α/Τ KOCATEPE D 354, με Κυβερνήτη τον Αντιπλοίαρχο Giuven Erkayia και να χαθούν 13 Αξιωματικοί και 64 άνδρες του πληρώματός του. Αλλά και τα δύο άλλα τουρκικά αντιτορπιλλικά, το "Adatepe" (Κυβερνήτης Αντιπλοίαρχος Rizah Nur Ontzu και το "M.Fevzi Cakmak" υπέστησαν σοβαρές και μικρότερες ζημιές, αντίστοιχα και ετέθησαν εκτός υπηρεσίας γιά πολλούς μήνες !
Οι επιθέσεις των τουρκικών αεροσκαφών δεν σταμάτησαν παρά τις τουρκικές σημαίες που είχαν τα πλοία (πίστευαν ότι ήταν ένα φθηνό τέχνασμα των Ελλήνων). Εν τω μεταξύ , το αντιτορπιλλικό "Τσακμάκ" είχε ανασύρει από τη περιοχή της αποβάσεως, κοντά στην Κυρήνεια, ένα νεαρό τούρκο πιλότο που το αεροπλάνο του είχε καταρριφθεί από αντιαεροπορικά πυρά της ΕΛΔΥΚ. Αυτός, κατόρθωσε να μιλήσει από το ραδιοτηλέφωνο με τα αεροσκάφη. Τους έδωσε τα στοιχεία του και τους είπε ότι επετίθεντο εναντίον τουρκικών πολεμικών πλοίων !
Οι πιλότοι ζήτησαν να τους πει το σύνθημα. Ο νεαρός δεν είχε ιδέα διότι είχε καταρριφθεί πριν από την τελευταία αλλαγή συνθήματος. Έτσι τα λόγια του συνάντησαν γέλια και κοροϊδίες, οι πιλότοι έλεγαν: «Άκου τι ωραία τουρκικά μιλάει.». Το «Κοτσάτεπε» επλήττετο από ρουκέτες. Τα αεροσκάφη, βλέποντας ότι το «Κοτσάτεπε» φλεγόταν και ήταν σχεδόν τελείως ανυπεράσπιστο, εστράφησαν με κάποια κωμική σπουδή, στο να το αποτελειώσουν ,αντί να επιδιώξουν να επιτύχουν περισσότερα πλήγματα αχρηστεύοντας τελείως τα άλλα δύο αντιτορπιλλικά τους, προφανώς διότι αυτά συνέχιζαν να απαντούν ακόμη με σφοδρά αντιαεροπορικά πυρά στις επιθέσεις. Το Αντιτορπιλλικό "Κοτσάτεπε" εβυθίσθη στις 22.00 περίπου της 21ης Ιουλίου 1974 .
Τα σμήνη ανέφεραν στο Γενικό Επιτελείο Αεροπορίας στην Άγκυρα ότι η «η τουρκική αεροπορία επετέθη στα πλοία που μετέφεραν ενισχύσεις στην Πάφο και βύθισαν το ένα από αυτά».
«Στο γραφείο του πρωθυπουργού στην Άγκυρα, ενθουσιασμένοι οι άνθρωποι αγκάλιαζαν ο ένας τον άλλο φωνάζοντας «Ζήτω, τα αγόρια μας, πετύχαμε». Η πρωτεύουσα πήρε βαθιές αναπνοές.Η νηοπομπή είχε αναγκασθεί να σταματήσει».
Το γραφείο δημοσίων σχέσεων και τύπου, του γενικού επιτελείου (Εθνικής Αμύνης) στην Άγκυρα, εξέδωσε την ακόλουθη ανακοίνωση:
«Παρόλες τις φιλικές προειδοποιήσεις οι οποίες συνεχώς εκδίδονταν μέχρι σήμερα το απόγευμα, μία μεγάλη Ελληνική αποβατική νηοπομπή, συνοδευόμενη από ελληνικά πολεμικά αεροσκάφη, κατόρθωσε να διεισδύσει στη περιοχή η οποία είχε κηρυχθεί «Απαγορευμένη» από της εσπέρας της 20ης Ιουλίου, και να καταπλεύσει στις 16.00, στα ανοικτά της Πάφου. Η νηοπομπή απήντησε με πυκνά πυρά στις προειδοποιήσεις της αεροπορίας μας και του ναυτικού μας και άρχισε να αποβιβάζει στρατεύματα στη Πάφο. Η αποβίβασις απετράπη μετά από επιθέσεις της τουρκικής αεροπορίας στον λιμένα της Πάφου. Οι επιθέσεις της αεροπορίας μας προξένησαν βαριές απώλειες στα πολεμικά και τα αποβατικά μέσα των Ελλήνων.
Ο Αντιναύαρχος Χανδρινός έφυγε από την ζωή το 1994 χωρίς ποτέ να παραπονεθεί για την απίστευτη συνωμοσία σιωπής εναντίον του για τις επιτυχίες του Αρματαγωγού "ΛΕΣΒΟΣ" κατά το 1974, αλλά και για τον παραγκωνισμό του.
Το Ελληνικό κράτος ποτέ δεν ετίμησε ούτε ανεγνώρισε τα πολεμικά επιτεύγματα του συγχρόνου ήρωα της Ελλάδας Ελευθερίου Χανδρινού και του πληρώματος του Αρματαγωγού "ΛΕΣΒΟΣ" .
Μιχάλης Σ. Βάρδας
Έφεδρος (εξ εφέδρων) Σημ/ρος Π.Ν.,
Αθήνα.
